Genetyka chomików – część 3

Gatunki karłowate spotkać można w chwili obecnej w wielu różnych odmianach kolorystycznych futra. Również długości futra spotykamy różne. W naturze jednak chomiki przyjęły jedno ubarwienie – zwane także naturalnym, lub dzikim. Są prawie wszystkie krótkowłose. Stało się tak dlatego, że zwierzęta o innym kolorze futra (które przeszły przypadkową mutację genów) straciły swoje ubarwienie maskujące. W związku z tym stały się łatwiejszym łupem dla drapieżników i spowodowało to ich szybkie wymieranie.
Komórka, jako podstawowy element budowy ustroju zwierzęcego posiada określone ilości chromosomów. Chomiki dżungarskie w swych komórkach mają 28, parzystych i ułożonych parami chromosomów. Zarówno parzystość jak i sparowanie chromosomów stanowi warunek do posiadania przez komórkę jajową i nasienie po połowie z ich łącznej liczby. Analogicznie chomiki dżungarskie dziedziczą 14 chromosomów od samca i 14 od samicy. Bowiem dziedziczny nie jest gen rodziców zwierzęcia, lecz cały chromosom.
Sam chromosom jest długą nicią podzieloną przegródkami na kawałki. Pojedynczy kawałek nazwany jest chromatydą. W jednej chromatydzie znajduje się jeden gen, czyli krótki kawałek odcinka DNA, decydujący o określonych właściwościach, np. typie sierści chomika. Podczas połączenia komórki jajowej z nasieniem mogą pojawić się nowe kombinacje genów, ponieważ zachodzi wymiana kawałkami chromosomów. Taki proces, to nic innego jak rekombinacja genetyczna. Geny znajdujące się obok siebie pozostają nadal na swoich miejscach i nazwane są genami parowymi, czyli allelami. Rozdzielenie genów parowych jest tak samo rzadkie jak mutacja.
Niekiedy zdarza się, że przy dzieleniu komórki jeden z genów kopiuje się nieprawidłowo. Zjawisko to jest właśnie zwane mutacją. Mutacje często doprowadzają do nieodpowiedniego funkcjonowania, lub także śmierci komórki. Czasami jednak mogą doprowadzić do lepszych właściwości lub widocznych różnic, takich jak np. dłuższa sierść. Mutacje zachodzą bardzo rzadko. Mimo tego faktu u większości zwierząt występuje „gen przodków” związany ściśle z ochroną umaszczenia ich futra. Przykładowo, gdy zwierze określonego gatunku przemieszcza się na terytorium o całkiem odmiennych warunkach, niż te w których dotychczas żyło – dzięki mutacji może ono otrzymać takie ubarwienie, które zagwarantuje mu mniejszą widoczność jego postaci dla drapieżców. Mutacje mogą dziedziczyć się dominująco lub recesywnie. Dominacja oznacza, że gen jest dominujący, nadrzędny. Jest on widoczny nawet, kiedy obecny jest tylko jeden taki gen. Recesywność oznacza gen podporządkowany, podrzędny. Jeśli obecny jest tylko jeden taki gen, to nie jest on widoczny. Podczas dziedziczenia dwóch jednakowych recesywnych genów, oba są widoczne.
Homozygota oznacza, że chromosomowa para w jednakowej chromatydzie posiada jednakowy gen ( lub oba geny są dominujace, bądź recesywne). Heterozygota oznacza, że chromosomowa para w jednakowej chromatydzie posiada różne geny – dominujący i recesywny.

By lepiej przekazać i określić mutacje dziedziczonych kolorów futra przyjęto litery, którymi oznaczono geny odpowiedzialne za odmiany kolorystyczne futer. Zaś dla ukazania określonego kolorytu wprowadzono również kombinację liter. Mianowicie – „aa” jako kod oznacza gen barwy czarnej, a „Pepe” perłowy. Tak jak już było wspomniane w poprzednim artykule – gen recesywny oznaczony został małymi literami, zaś dominujący dużymi. Gen warunkujący czarną barwę futra jest genem recesywnym, więc piszemy go małą literką. Kod genów zwierząt posiadających jeden gen barwy czarnej i jeden gen odpowiedzialny za inny kolor futra będzie zaznaczony jako ” Aa”. Są to zwierzęta o futrze nieczarnym. Kolejno, jeżeli zwierze nie posiada ani jednego genu czarnego, to ich kod genetyczny będzie przedstawiony jako „AA”. Dość często zdarza się, że litery genów, które zwierzęta nie posiadają, nie zostają zapisywane. Przykładowo kod AAbbDDpp często jest zapisywany jako bbpp, gdyż zarówno AA, jak i DD zostają pominięte, gdyż zwierzęta ich nie noszą.

Jak już wiemy, w zależności od sposobu określenia barw futer, stworzono tablicę, w której zamieszczono kody genów osobników rodzicielskich. Przy ich znajomości można wypisać kombinację genów i określeń, za które barwy futra są one odpowiedzialne.

Jeżeli skrzyżujemy ze sobą chomika dżungarskiego o naturalnej barwie futra, u którego nie występuje gen warunkujący jego czarny kolor, z dżungarkiem o czarnym futrze : AA x aa, w pierwszym pokoleniu F1 otrzymamy wyłącznie potomstwo o naturalnej barwie futra, noszące gen koloru czarnego ( AA x aa daje nam 100% Aa). Następnie w pokoleniu drugim F2 nosiciele genu warunkującego barwę czarną połączeni z drugimi nosicielami tego genu ( Aa x Aa) dadzą nam 75% potomstwa o naturalnej barwie futra, oraz 25% barwy czarnej. Czyli Aa x Aa = 25% AA, 50% Aa i 25% aa.

Dla oznaczenia genów chomików karłowatych, a więc m.in. dżungarskich wprowadzono następujące kody, których geny ulegając zmianie utworzyły nowe odmiany kolorystyczne.